*“मैदानावर हसत होती… पण मनात रोज लढत होती” – जेमिमा रॉड्रिग्सची खरी गोष्ट*

 *“मैदानावर हसत होती… पण मनात रोज लढत होती” – जेमिमा रॉड्रिग्सची खरी गोष्ट*

*डॉ अतुल ढगे, मनोविकारतज्ञ व लैंगिक समस्या तज्ञ*

       

क्रिकेटपटू जेमिमा रॉड्रिग्सने काल वर्ल्ड कप सेमी फायनल मध्ये 127 नाबाद अशी जबरदस्त खेळी केली, आणि भारताला अशक्य अशा सामन्यात विजय मिळवून दिला व भारताने वर्ल्ड कप फायनल मध्ये प्रवेश केला. *तिने सामन्यानंतर सगळ्यासमोर  सांगितलं, “मी मागच्या काळात जवळजवळ रोज रडायचे… खूप चिंतेमध्ये असायची, स्वतःवरचा विश्वास ढासळला होता.” ही गोष्ट फक्त तिची नाही — ही आपल्यापैकी बऱ्याच जणांची आहे, फक्त आपण ती उघड बोलत नाही.* मानसोपचार तज्ञ म्हणून मला तिची ही मुलाखत विशेष भावली. कालच्या तिच्या मुलाखतीतून बऱ्याच गोष्टी सर्वांनी शिकण्यासारख्या वाटल्या. त्यासाठीच हा विशेष लेख प्रपंच व त्याविषयी काही ठळक मुद्दे मांडण्याचा प्रयत्न.

*1. मनावरचं दडपण — सगळ्यांनाच असतं*
जगात कुणीही परफेक्ट नसतं. पण जेव्हा आपण स्वतःकडून 100 टक्के अपेक्षा ठेवतो आणि चुकलो की स्वतःलाच दोष देतो, तेव्हा मन थकून जातं. खेळाडू असो, विद्यार्थी असो, डॉक्टर असो — सगळ्यांनाच सतत “चांगलं करायचं” असं वाटतं. पण जेव्हा आपण इतरांना खुश ठेवण्यात, सिद्ध करण्यामध्ये गुंततो, तेव्हा स्वतःकडे लक्ष देणं थांबतं. आणि तिथूनच सुरू होतो ताण, चिंता आणि आत्मसंशयाचा खेळ. मनावर दडपण येणं स्वाभाविक आहे — पण ते ओळखून थांबणं, श्वास घेणं, स्वतःला थोडा वेळ देणं महत्त्वाचं आहे. कारण जेव्हा मन दमलेलं असतं, तेव्हा शरीरही साथ देणं बंद करतं. आपण थोडं थांबलो, स्वतःशी प्रामाणिक झालो, तर परत लढायची ताकद नक्की येते. लढाई बाहेरच्या प्रतिस्पर्ध्याशी नसते — ती आपल्या विचारांशी असते.

*2. एक वाईट काळ म्हणजे शेवट नाही*

सगळं आयुष्य कधीच सरळ रेषेत नसतं. एक सामना हरला म्हणजे करिअर संपलं असं नाही; तसंच एक वाईट काळ म्हणजे आयुष्य संपलं नाही. कधी थोडं थांबायचं, श्वास घ्यायचा आणि स्वतःला सांगायचं — “हा टप्पा निघून जाईल.”
कारण अंधार कायम राहत नाही; पहाट नक्की होतेच.

 

*3. स्वतःवर काम करत राहा*

आपण सगळे बदलत असतो — शरीर, मन, परिस्थिती सगळं बदलतं. पण जर आपण थांबलो, तर आपण मागे पडतो. दररोज थोडं स्वतःला सुधारायचं, काहीतरी नवीन शिकायचं — एवढं ठरवून घ्या. स्वतःवर काम करणं म्हणजे स्वतःवर गुंतवणूक करणं — आणि ती गुंतवणूक कधी वाया जात नाही. @डॉ अतुल ढगे

*4. ‘मी ठीक नाही’ म्हणणं हे कमजोरी नाही*
बर्‍याच लोकांना वाटतं — मी रडले, म्हणजे मी कमजोर आहे. पण खरं बघायचं तर रडणं म्हणजे मन मोकळं करणं. रडल्याने आतला ताण कमी होतो, आणि विचारांना पुन्हा थोडं स्पष्टपणे पाहता येतं. जेमिमासारखी खेळाडू जेव्हा खुलेपणाने सांगते की “मी त्या काळात रोज रडायचे,” तेव्हा ती दाखवते की भावना दडपणं नाही, त्यांना स्वीकारणं हीच खरी ताकद आहे. मन दुखतंय, गोंधळलंत, किंवा भीती वाटतेय — हे मान्य करणं म्हणजे आपल्या मनाला दयाळूपणे समजून घेणं. कारण आपण जेव्हा “मी ठीक नाही” असं बोलतो, तेव्हा आपण मदत घेण्याचं दार उघडतो. भावना लपवणं म्हणजे ओझं वाहणं, पण व्यक्त करणं म्हणजे त्या ओझ्याचा भार हलका करणं. लक्षात ठेवा — मजबूत लोक रडत नाहीत म्हणून नाही, तर रडूनही पुन्हा उभे राहतात म्हणून मजबूत असतात.

 

*5. वाईट काळात साथ देणारे लोक असू द्या*

वाईट वेळ प्रत्येकाच्या आयुष्यात येते. त्या वेळी आपल्याला सगळं कोसळल्यासारखं वाटतं. पण जर तुमच्या भोवती असे दोन-तीन माणसं असतील ज्यांना तुम्ही मन मोकळं करून सांगू शकता — तर तोच पहिला उपचार असतो.
आपल्या भावना न जज करता ऐकणारे लोक म्हणजे मनाचं ऑक्सिजन असतात. कधी कधी फक्त “मी तुझ्यासोबत आहे” हे ऐकणंही औषधापेक्षा जास्त परिणामकारक ठरतं.

 

*6. टीममधली साथ खूप महत्त्वाची*

जेमिमाने सांगितलं की तिच्या टीममधले लोक तिच्या बाजूने उभे राहिले — कधी प्रोत्साहन दिलं, कधी हसवलं, कधी फक्त शांतपणे सोबत बसले. खेळात जसं टीमवर्क आवश्यक असतं, तसंच आयुष्यातही आहे. जेव्हा आपल्याभोवती सपोर्टिव्ह लोक असतात, तेव्हा मन लवकर सावरतं, आत्मविश्वास पुन्हा तयार होतो.

 

*7. श्रद्धा मदत करते, पण अंधश्रद्धा नाही*

तिच्या एका वाक्याने मला खूप भावलं. ती बायबल मधील एक लाईन सतत स्वतःला सांगत होती. “Just stand still and God will fight for you.” कठीण प्रसंगात श्रद्धा माणसाला ताकद देते. कधी देवावर, कधी नशिबावर, कधी निसर्गावर — कोणतीही श्रद्धा असो, ती मनाला स्थिर ठेवते. पण फरक एवढाच की श्रद्धा मनाला शांती द्यायला हवी, विचार बंद करायला नाही. “देव माझ्यासोबत आहे, पण प्रयत्न मला करायचेत” — हा संतुलित विचार खूप शक्तिशाली ठरतो. @डॉ अतुल ढगे

 

*8. बोलणं आणि मदत घेणं ही ताकद आहे*

जेव्हा मनात वादळ असतं, तेव्हा गप्प बसणं समस्या वाढवतं. बोलणं म्हणजे विचारांना बाहेर काढणं — आणि तेच उपचाराचं पहिलं पाऊल असतं. मित्र, आई-वडील, डॉक्टर किंवा मानसोपचारतज्ज्ञ — कोणाशीही बोला. गरजेप्रमाणे उपचार घ्या. मदत मागणं म्हणजे कमजोरी नाही; ते स्वतःला सावरण्याचं धैर्य आहे.

 

*9. आयुष्यात मार्गदर्शक असू द्या*

जसा खेळाडूला कोच लागतो, तसंच प्रत्येकाला आयुष्यात मार्गदर्शक लागतो. तो शिक्षक असो, डॉक्टर, मेंटर किंवा मोठा मित्र — जो आपल्याला योग्य दिशेने नेईल. कधी आपल्या चुका दाखवेल, कधी पाठ थोपटेल — अशा व्यक्तीचा सल्ला आयुष्यभर उपयोगी पडतो. कारण बाहेरचं जग आपल्याला काय करायचं सांगतं, पण मार्गदर्शक आपल्याला का करायचं हे शिकवतो.

 

*10. ‘सेल्फ-टॉक’ (स्वतःशी बोलणं) – मनाला स्थिर ठेवतं*

जेमिमाने तिच्या मुलाखतीत सांगितलं — “मी सतत स्वतःशी बोलायचे.” हे ऐकायला साधं वाटतं, पण हेच खरं मानसिक बळ असतं. जेव्हा मनात नकारात्मक विचार येतात — “मी नाही करू शकत”, “मी पुरेशी चांगली नाही” — तेव्हा आपला मेंदू तणावात जातो. पण जर आपण त्या क्षणी स्वतःलाच म्हणालो, “मी प्रयत्न करतेय, आणि मी यातून बाहेर पडेन”, तर मेंदू शांत होतो, आत्मविश्वास परत येतो. स्वतःशी बोलणं म्हणजे स्वतःला समजावणं — दोष देण्यासाठी नाही, तर आधार देण्यासाठी. ही सवय आत्मविश्वास वाढवते, चिंता कमी करते आणि मनाला दिशा देते. म्हणूनच, दररोज दोन मिनिटं स्वतःशी बोला — “मी ठीक आहे, मी मजबूत आहे, मी पुढं जाईन.” हे छोटं वाक्य आयुष्य बदलू शकतं. @डॉ अतुल ढगे

आपण सगळे “ठीक आहे” हे दाखवण्यात इतके व्यस्त असतो, की “मी थकलोय” हे सांगायचं विसरतो. *जेमिमाची कथा सांगते — ताकद म्हणजे नेहमी आनंदी असणं नाही, तर मन तुटलं तरी पुन्हा उभं राहण्याचं धैर्य असणं आहे.* आपणही कधी जेमिमासारखं वाटलं, तर स्वतःला सांगा “मी एकटा नाही, माझं मन थकलेलं आहे, पण मी पुन्हा उभा राहीन.”

*तरिही मनोविकारतज्ञ म्हणून माझ्या मनात एक शंका आणि प्रश्न उभा राहतोच. तिने चितेच्या आजारासाठी (ANXEITY) उपचार घेतला असेल का? घेतला असेल तर बाकी सगळ मान्य करताना हे सगळे लपवले असेल का? की उपचार न घेणे किंवा उपचार घेऊन पण ते लपवणे हे अजून पण मानसिक आजाराविषयी कलंक (STIGMA) याचे हे द्योतक आहे?.* असो हे ही नसे थोडके. जेमिमा रॉड्रिग्सला नव्याने उभी राहिल्याबद्धल व तिच्या खेळी बद्धल तसेच भविष्यासाठी खूप साऱ्या शुभेच्छा. भारताला फायनलसाठी ALL THE BEST. पुन्हा एकदा जेमिमा रॉड्रिग्सने तिच्या मानसिक लढाई बद्धल एवढ्या खुलेपणाने भाष्य केल याबद्धल “ब्रावो”

*डॉ अतुल ढगे, मनोविकारतज्ञ व लैंगिक समस्या तज्ञ*